بهترین زمان برای شروع ارتودنسی

زمانی‌که ساختمان‌های صورت در حال رشد هستند، ارتودنسی راحت‌تر و ساده‌تر انجام می‌شود و در زمان کمتری موفقیت بالاتری خواهد داشت. اگر این زمان سپری شود تصحیح روابط به زمان و انرژی بیشتری نیاز دارد. البته در سنین بالا‌تر، بیشترین هدف درمان، مرتب کردن دندان‌ها و در سنین پایین‌تر بیشترین هدف درمان، رفع اختلالات فکی است. سن بیمار از این نظر اهمیت دارد که به ما نشان می‌دهد چه امکاناتی برای درمان در اختیار داریم.

آیا از فاکتور رشد می‌توان کمک گرفت یا خیر؟ البته فراموش نکنید که تا زمانی که دندان در دهان است می‌توان ارتودنسی را انجام داد و به قول معروف هیچ وقت دیر نیست.پیشنهاد انجمن ارتودنسی آمریکا این است که اولین ویزیت ارتودنسی باید با مشاهده اولین مشکل ارتودنسی صورت گیرد که این معاینه نباید دیرتر از ۷ سالگی انجام شود. ممکن است شروع درمان ارتودنسی در ۷ سالگی ضروری نباشد، اما معاینه دقیق در تعیین بهترین زمان شروع درمان کمک می کند.

معاینه زودهنگام باعث تشخیص بموقع مشکلات شده و فرصت زیادی برای درمان فراهم می کند. مداخله ماهرانه در الگوی رشد بیمار می تواند باعث هدایت رشد و تکامل شده و از بروز مشکلات شدیدتر در این دوره جلوگیری کند.

در ۷ سالگی، اولین دندان آسیاب بزرگ در محیط دهان ظاهر می شود که نقش مهمی در جویدن و تثبیت الگوی جفت شدن دندان ها دارد. در این هنگام متخصص ارتودنسی قادر است روابط دندان ها و فکین را ارزیابی کند.
زمان درمان بستگی به نوع ناهنجاری ، شدت و مشکل  دارد. اگر سن بیمار کمتر باشد درمان راحت تر، کوتاه تر و موفقیت آمیز تر خواهد بود. در بیمارانی که دارای مشکل فکی هستند حتما باید بیمار را قبل از بلوغ معاینه کرد. در مورد پسرها ۹ سالگی و در مورد دختر ها ۸ سالگی معمولا مناسب ترین زمان است. ولی براساس نوع ناهنجاری می توان زودتر هم انجام شود.

به عبارت دیگر در بعضی از موارد باید درمان را حتی زودتر از ۸-۹ سالگی شروع کرد که نوع ناهنجاری تعیین کننده آن است. اگر متخصص ارتودنسی در بیمار مشکل فکی را تشخیص دهد، باید با کمک دستگاه های ارتودنسی مشکل فکی بیمار درمان شود چراکه در صورت عدم درمان در زمان مناسب، دیگر نمی توان مشکل بیمار را فقط با ارتودنسی درمان کرد و بیمار نیاز به جراحی فک خواهد داشت.

بنابراین ویزیت به موقع در درمان ناهنجاری های دندان و فک بسیار اهمیت دارد ولی اگر بیمار دارای مشکل فکی نباشد و فقط دندان های او نیاز به درمان برای ردیف شدن داشته باشند در آن موقع می توان درمان را در هر سنی انجام داد گرچه در آن شرایط هم بهتر است درمان را در محدوده ۱۰ تا ۱۲ سالگی شروع کرد.

بنابراین بیماری که مشکل دندانی دارد، میتواند درمان را در هر سنی به شرطی که مشکلات لثه ای نداشته باشد انجام دهد ولی اگر مشکل فکی در سنین بزرگسالی وجود داشته باشد دیگر درمان ارتودنسی به تنهایی کارساز نخواهد بود و در آن زمان بیمار نیاز به جراحی به همراه ارتودنسی خواهد داشت.

اگر مشکل فکی بیمار در سنین قبل از بلوغ تشخیص داده شود می توان با ارتودنسی به تنهایی و بدون نیاز به جراحی فک، بیمار را درمان کرد. مجدداً تاکید می شود اگر بیماران که مشکل اسکلتی در فک‌هایشان دارند، در سنین رشد و قبل از بلوغ به متخصص ارتودنسی مراجعه کنند، درمان موفق‌تری خواهند داشت و می‌توان از فرآیند رشد در درمان ارتودنسی استفاده کرد.

در بیماران بزرگسال، اگر مشکل دندانی است می‌توان با درمان‌های غیرجراحی مانند براکت و سیم مشکل را حل و دندان‌ها را مرتب کرد ولی اگر مشکل مربوط به اسکلت فک‌ها باشد، در یک فرد بالغ باید نخست مشکلات دندانی را با ارتودنسی اصلاح و به دنبال آن با جراحی موقعیت فک‌ها را اصلاح کرد.

طول درمان ارتودنسی

مدت درمان ارتودنسی به فاکتورهای گوناگونی بستگی دارد:
الف) نوع ناهنجاری
ناهنجاری های دندانی فکی نسبت به مشکلات دندانی زمان بیشتری جهت درمان می طلبند.

ب) شدت ناهنجاری
بدیهی است با افزایش شدت ناهنجاری، طول درمان افزایش می یابد.

ج) سن بیمار:
در سنین کودکی و نوجوانی نسبت به سنین بالا به دلیل دانسیته کمتر استخوان فکین و متابولیسم فعالتر سرعت حرکت دندانها بیشتر بوده و مدت درمان ارتودنسی ممکن است کوتاهتر شود.

د) میزان همکاری بیمار:
دقت بیمار در رعایت بهداشت ارتودنسی، انجام صحیح دستورات حین درمان و مراجعات منظم بی تردید نقش اساسی در پیشرفت درمان و کاهش طول دوره ارتودنسی دارد.

ز) تخصص درمانگر:
دندانپزشک عمومی صلاحیت انجام درمان ارتودنسی ثابت را ندارد. انجام ارتودنسی نزد دندانپزشک غیر متخصص ضمن کاهش محسوس کیفیت نتیجه درمان سبب طولانی شدن بیش از اندازه طول درمان و عوارض جبران ناپذیر ناشی از آن خواهد شد.

ر) نوع دستگاه ارتودنسی:
به عنوان مثال از آنجا که کار با براکت های سرامیکی نسبت به براکت های فلزی برای ارتودنتیست مشکل تر است ممکن است مدت درمان ارتودنسی را افزایش دهد و یا در  سیستم دیمون به دلیل اصطکاک کمتر حرکت وایر درون براکت ها بخصوص در کیس های ارتودنسی بدون کشیدن، طول درمان ارتودنسی ممکن است تا چند ماه کاهش یابد.

ارتودنسی کودکان

در دوران کودکی بسیاری از ناهنجاری های دندانی فکی قابل تشخیص هستند. با این وجود درمان هر کیسی در سن و شرایط معینی قابل انجام است. ارتودنسی کودکان می تواند جنبه پیشگیرانه داشته باشد. از این رو ممکن است سبب کاهش هزینه ارتودنسی، رفع سریعتر مشکل، کیفیت بهتر نتیجه درمان و کاهش طول دوره درمان فعال ارتودنسی گردد. از جمله ناهنجاری هایی که در سنین پایین و اطفال قابل درمان و کنترل هستند عبارتند از:

جلو بودن فک پایین یا عقب بودن فک بالا: بهترین سن درمان این ناهنجاری زیر ۸ سال و با تکمیل رویش دندانهای ثنایای بالا می باشد. البته تا زیر سن ۱۳ سال هم گفته می شود امکان مداخله اصلاح رشد در این زمینه وجود دارد. به طور معمول برای درمان این ناهنجاری از فیس ماسک استفاده می شود.

عقب بودن فک پایین: بهترین زمان اصلاح هدایت رشد فک برای درمان این مشکل، یک سال قبل از بلوغ جنسی بیمار می باشد. به طور میانگین این زمان در دختر خانم ها بین ۱۰ تا ۱۱ و در آقا پسرها بین ۱۱ تا ۱۲ سالگی است. برای درمان این ناهنجاری از هدگیر و یا دستگاه فانکشنال کمک گرفته می شود.

تنگی فک بالا: بهترین سن درمان این ناهنجاری قبل از استخوانی شدن درز میانی فک بالا (قبل از ۱۳ سالگی) است. در بیمارانی که تنفس دهانی دارند بیشتر به چشم می خورد. درمان آن تعریض فک بالا توسط دستگاههای اکسپندر فک نظیر پیچ هایرکس می باشد. به گونه ای که کام از ناحیه درز کامی به خوبی باز شده و تنگی فک بالا برطرف می گردد.

اپن بایت: این ناهنجاری می تواند ناشی از مشکل ژنتیکی و یا محیطی (مکیدن انگشت، تنفس دهانی و …) باشد. در دوران کودکی به دلیل رشد سریع فک می توان به کمک پلاک های متحرک خاصی اقدام به کنترل رویش دندانهای عقبی و تسهیل رویش دندانهای جلویی به منظور بستن فاصله عمودی بین دندانها نمود.

افتادن زودهنگام دندان شیری: یکی از شایعترین دلایل محیطی نامرتب درآمدن دندانهای دائمی، کشیدن یا افتادن زودهنگام دندانهای شیری است، زیرا دندانهای شیری فضای لازم برای رویش دندانهای دائمی را نگه می دارند. بهترین درمان در این موارد استفاده پیشگیرانه از فضا نگهدار ارتودنسی می باشد.

ارتودنسی نوجوانان

بهترین سن ارتودنسی ثابت دو فک بین ۱۲ تا ۱۵ سالگی می باشد. در این سنین ضمن تکمیل رویش دندانهای دائمی (بجز عقل ها) ریشه ها از تکامل و ارتفاع کافی جهت اعمال نیروهای ارتودنسی برخوردار هستند.
همچنین در این سنین همکاری بیمار مطلوب بوده و و واکنش منفی نسبت به دیده شدن دستگاههای ارتودنسی نشان نمی دهد زیرا براکت های ارتودنسی را روی دندانهای بسیاری از هم سن و سالان خود می بیند. به دلیل متابولیسم بالای نوجوانان سرعت حرکت دندانها در این سنین بیشتر از بزرگسالی است از اینرو تسهیل درمان ارتودنسی و طول کمتر درمان از دیگر مزایای ارتودنسی ثابت در این سنین می باشد.

ارتودنسی بزرگسالان

امروزه ارتودنسی محدودیت سنی ندارد. یکی از نگرانی های افراد در بزرگسالی و سنین بالا تصور عدم امکان درمان ارتودنسی و رفع ناهنجاری های دندانی فکی است. اگرچه با افزایش سن به دلایلی نظیر افزایش دانسیته استخوانی (محکم تر شدن فک)، کاهش متابولیسم، همکاری کمتر فرد بزرگسال نسبت به گذاشتن دستگاههای ارتودنسی و از همه مهمتر کاهش محسوس رشد دندانی فکی انتخاب های درمانی محدود تر می گردد با پیشرفت های اخیر در عرصه ابزار ها و روش های درمانی همچنان می توان اقدام به ارتودنسی بسیاری از ناهنجاری های دندانی فکی در سنین بالا نمود.

در صورتیکه مشکل بیمار در حد ناردیفی های دندانی باشد به شرط سلامت لثه، استخوان و بافت های نگهدارنده دندانها به خوبی با ارتودنسی قابل درمان می باشد. در خصوص ناهنجاری فکی هم بسته به شدت مشکل اسکلتی زمینه ای، درمان از نوع ارتودنسی تنها (ارتودنسی جبرانی یا کاموفلاژ) و یا ارتودنسی همراه جراحی فک خواهد بود. از آنجا که اغلب بزرگسالان نسبت به دیده شدن دستگاههای ارتودنسی حساسیت نشان نمی دهند گزینه های متعددی از قبیل براکت های سرامیکی، ارتودنسی لینگوال و یا ارتودنسی نامرئی ارائه شده است.